Najciekawsza i najlepiej zachowana budowla z wczesnego okresu dominikańskiego we wschodniej Europie. Na Dawny klasztor dominikanów w Sandomierzu uwagę zwraca w pierwszej kolejności wyjątkowy portal północny dwudzielny. Dekoracja z zastosowaniem ceramicznej techniki zdobniczej jest bardzo oryginalnym i bardzo rzadko spotykanym w Polsce, dlatego też klasztor ojców dominikanów w Sandomierzu jest unikalny. Powstał on dzięki fundacji biskupa krakowskiego Iwona Odrowąża w latach 1226-1250. W tamtych czasach był to drugi w Polsce klasztor dominikański.
Klasztor dominikanów Sandomierz
Należący do najstarszych kościołów ceglanych w całej Polsce Kościół dominikanów należy również do najcenniejszych narodowych zabytków. Najbardziej wyróżniającym w budowli jest portal północny romański, w którym występuje obfity program dekoracji, co jest rzadko spotykane w Polsce. W prezbiterium został umieszczony sarkofag drewniany Adelajdy podług Iwonem Odrowąż – fundatora przeddominikańskiego kościoła. Dzwony w dzwonnicy są jednymi z najstarszych w Polsce: mały z roku 1314, a także nieco większy pochodzi z 1389 roku. Klasztor w dalszym ciągu pełni swoją funkcję, gdyż w 2001 roku dominikanie po długiej przerwie do niego wrócili.
Klasztor ojców dominikanów Sandomierz – Brama Niebios
Portal dwudzielny z trójlistnie zwieńczonymi otworami wejściowymi, nad którymi jest dekoracyjny pas rozet, określany jest Bramą Niebios w Klasztorze ojców dominikanów Sandomierzu. Nad wejściem podwójnym znajduje się półkolista archiwolta, która ma gładkie pole tympanonu. Filar pośrodku dzieli główne wejście na dwa mniejsze. Są one przesklepione trójliśćmi. Portal posiada ościeża czterouskokowe ościeża, które są udekorowane przeróżnymi ornamentami florystyczno-figuralnymi oraz geometrycznymi. A cegłach zachowały się do dziś ryty geometryczne. Zobaczyć można także wici winogrona, lilie, oraz motywy roślinne. W głowicach portalu zauważyć można dwie główki, jedna z nich jest brodata i identyfikowana jest z Iwonem Odrowążem lub św. Jakubem, zaś druga w otwartej koronie przedstawia prawdopodobnie wizerunek Adelajdy bądź Leszka Białego. Całość zdobień sprawia duże wrażanie u zwiedzających Klasztor dominikanów w Sandomierzu.
Dawny klasztor dominikanów w Sandomierzu
Ułożenie cegieł w klasztorze zostało w układzie wendyjskim, określane także jako polskim. Jest to połączenie sztuki gotyckiej oraz romańskiej. Kościół pomimo wielu wojen do dziś zachował się w formie obecnej. W roku 1990 odkryto dopiero relikt starszy, przeddominikańskiego parafialnego kościoła pod wezwaniem św. Jakuba. Docenianymi reliktami są trzy płyty nagrobne z rytem miecza. Płyty pochodzą z czasów wypraw krzyżowych. Podczas reromanizacji świątyni w latach 1906-1909 odkryto także dwie płyty sandomierskie, które były barokową posadzką. Na trzecią z nich natrafiono w 1992 roku. Wewnątrz klasztoru znajduje się nagrobna, gotycka płyta Jana Ostroroga herbu Nałęcz z 1427 roku, witraż św. Królowej Jadwigi, barokowy krucyfiks z II połowy XVIII wieku, który posiada widoczne pionowe pęknięcie przecinające tors Chrystusa z prawej strony. Nad chórem w dawnym klasztorze o.o. dominikanów w Sandomierzu umieszczono witraże Adelajdy, św. Kingi – żony księcia krakowskiego oraz Bolesława Wstydliwego, jego siostry Salomei i bł. Jolanty – żony Księcia Wielkopolskiego Bolesława Pobożnego, siostry Kingi.